ՁԵՌՔԲԵՐՈՒՄՆԵՐ
Սելիմ քարավանատուն
Օրբելյանի քարավանատունը միջնադարյան ճամփեզրի պանդոկ է, որը գտնվում է Հայաստանի Վայոց ձորի մարզում։ Այն կանգնած է որպես տպավորիչ ճարտարապետական հրաշք Մետաքսի ճանապարհի պատմական երթուղու երկայնքով: Այս քարավանատունը, որը կառուցվել է 14-րդ դարում ականավոր Օրբելյանների ընտանիքի, մասնավորապես՝ վաճառական իշխան Չեսար Օրբելյանի կողմից, կարևոր կանգառ է եղել Արևելքի և Արևմուտքի միջև ճանապարհորդող առևտրականների և ճանապարհորդների համար: Իր ժամանակի մյուս քարավանատների նման, այն ապահով ապաստարան էր ճանապարհորդների և նրանց կենդանիների համար՝ առաջարկելով կացարան, սնունդ և ծածկ։ Կառույցն ունի ուղղանկյուն հատակագծով՝ կենտրոնական բակով, որը շրջապատված է սենյակներով և պատկերասրահներով, որտեղ առևտրականները կարող էին պահել իրենց ապրանքները և հանգստանալ իրենց ճանապարհորդության ընթացքում: Նրա ճարտարապետությունն առանձնանում է բարդ քարե փորագրություններով և արձանագրություններով, որոնք արտացոլում են այդ ժամանակաշրջանի վարպետությունն ու գեղարվեստական հմայքը: Քարվանսարայի ռազմավարական դիրքը նպաստել է առևտրի և մշակութային փոխանակմանը՝ նպաստելով տարածաշրջանի տնտեսական բարգավաճմանը։ Այսօր Օրբելյանի քարավանատունը լավ պահպանված պատմական վայր է, որը գրավում է զբոսաշրջիկներին և պատմության սիրահարներին: Նրա մնայուն ճարտարապետությունն ու պատմական նշանակությունը հիշեցնում են Հայաստանի առանցքային դերի մասին՝ որպես առևտրային հանգույց հնագույն Մետաքսի ճանապարհի երկայնքով՝ ընդգծելով դարեր առաջ տարածաշրջանում տեղի ունեցած մշակութային և առևտրային փոխանակումները:
